Lào Cai là một tỉnh miền núi, biên giới nằm giữa vùng Đông Bắc và Tây Bắc của Việt Nam, có diện tích tự nhiên 6.357,08 km2, phía Đông giáp tỉnh Hà Giang, phía Nam giáp tỉnh Yên Bái, phía Tây giáp tỉnh Lai Châu, phía Bắc giáp tỉnh Vân Nam -  Trung Quốc với hơn 200 km đường biên giới. Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai có diện tích 7.989 ha, nằm trên tuyến hành lang kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng với cặp cửa khẩu cửa khẩu quốc tế Lào Cai (Việt Nam) - Hà Khẩu (Trung Quốc) là cửa ngõ giao thương thuận lợi nhất giữa Việt Nam, các nước trong khu vực với Vùng Tây Nam rộng lớn của Trung Quốc. So với các cửa khẩu trong cả nước, Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai là cửa khẩu quốc tế duy nhất nằm trong lòng thành phố thuộc tỉnh. Do vậy, khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai có lợi thế đặc biệt, vì cả hệ thống dịch vụ của thành phố phục vụ cho hoạt động giao thương, xuất nhập khẩu, du lịch...  Đồng thời đây cũng  là cặp cửa khẩu duy nhất có đủ các loại hình vận tải: đường sắt, đường bộ cao tốc, đường thủy và tương lai gần là đường hàng không. Đây cũng là điểm trung chuyển ngắn nhất có chi phí rẻ nhất cho hàng hóa nối Việt Nam và các nước ASEAN đi vào các tỉnh Tây Nam Trung Quốc. Sớm xác định lợi thế của cửa khẩu Lào Cai trong phát triển kinh tế thương mại, dịch vụ, Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Lào Cai đã xác định phát triển kinh tế cửa khẩu là một trong những đề án trong chương trình công tác trọng tâm toàn khoá với nhiệm vụ: “Khai thác tiềm năng, thế mạnh kinh tế biên mậu; xây dựng Lào Cai trở thành trung tâm kinh tế, thương mại, logistics, đối ngoại của vùng và cả nước. Xây dựng định hình Khu hợp tác kinh tế biên giới Lào Cai - Hà Khẩu.”

Đồng chí Vũ Xuân Cường – Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh khảo sát Khu Kinh tế Cửa khẩu Lào Cai

Đại dịch Covid-19 bùng nổ làm ách tắc các hoạt động xuất nhập khẩu qua biên giới. Đây là tình trạng chung của tất cả các quốc gia, trong đó Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai cũng chịu ảnh hưởng rất nặng nề. Lượng hàng hóa xuất khẩu qua cửa khẩu giảm, do tình hình kiểm soát dịch bệnh nên tình trạng xe đã có thời điểm bị ùn ứ, ách tắc, làm tăng chi phí vận tải, chi phí bến bãi, khiến giá hàng tăng cao, giảm sức cạnh tranh. Bên cạnh đó việc thay đổi về chính sách biên mậu của Trung Quốc khiến cho việc mở các tuyến hàng qua các cửa khẩu phụ, lối mở biên giới là hết sức khó khăn. Một lượng hàng hóa tạm nhập, tái xuất tìm những cửa khẩu khác để xuất khẩu, nên khiến cửa khẩu Lào Cai bị giảm thu. Bên cạnh ảnh hượng của dịch bệnh, một trong nhiều nguyên nhân khác khiến lượng hàng giảm qua cửa khẩu Lào Cai là việc thu phi xe khi sử dụng kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ tiện ích công cộng khu Cửa khẩu Quốc tế chưa thật sự hợp lý. Trước tình hình đó thường trực HĐND đã giao Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh phối hợp cuàn các ngành có liên quan và Ban quản lý khu kinh tế tỉnh Lào Cai nghiên cứu sửa đổi mức thu phí hạ tầng khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai.

Xác định kinh tế cửa khẩu là mũi nhọn trọng điểm của phát triển kinh tế địa phương tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các danh nghiệp xuất nhập khẩu trong tình hình dịch bệnh phức tạp. Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh đã làm việc với Ban quản lý khu kinh tế tỉnh Lào Cai, sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Giao thông – Xây dựng thống nhất phương án thu. Trong đó không phân biệt lượng xe chở hàng tạm nhập tái xuất hay xe hàng hóa xuất nhập khẩu khác. Đưa về một mức thu phí theo trọng tải xe, trong đó có ưu đãi cho xe chở hàng nông sản Việt Nam xuất khẩu để khuyến khích phát triển nông nghiệp trong nước. Đồng thời, giảm bớt thủ tục giấy tờ xác định trọng tải xe khi sử dụng kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Việc thay đổi tưởng như nhỏ này, thực sự là bước chuyển tư duy quan trọng trọng công tác quản lý khu kinh tế cửa khẩu. Nghị quyết số 13/2021/NQ-HĐND ngày 16/7/2021 của HĐND tỉnh Lào Cai về dừng thu phí tham quan danh lam thang canh một số điém du lịch; Sửa đôi, bô sung một số điều của Quy định về các loại phí, lệ phí thuộc thẩm quyền quyết định của Hội đồng nhãn dân tính Lào Cai ban hành kèm theo Nghị quyết số 06/2020/NQ-HĐND ngày 10 tháng 7 năm 2020 của Hồi đồng nhân dân tính Lào Cai (gọi tắt là Nghị quyết 13). Việc thay đổi này đã tạo ra cú hích lớn, khuyến khích các doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong cả nước thực hiện xuất nhập khẩu qua Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai. Qua khảo sát của ban kinh tế ngân sách HĐND tỉnh vào trung tuần tháng 9/2021, cho thấy: Trong 9 tháng đầu năm 2021 công tac thu phí tại các cửa khẩu, lối mở trên địa bàn tỉnh thu trên 115.562 phương tiện đạt  60 tỷ 9822 triệu đồng (tăng 72% so với cùng kỳ). Đối với xe chở hàng tạm nhập tái xuất qua cửa khẩu thu trên từ ngày 01/01 đến 31/7/2021 (khi chưa thay đổi phương thức tính thu phí mới có 1089 xe chở hàng qua cửa khẩu. Từ ngày Nghị quyết 13 có hiệu lực từ 01/8 2021 tính đến thời điểm khảo sát, chỉ hơn 1 tháng, đã thu hút được 1.884 phương tiện chở hàng tạm nhập tái xuất qua cửa khẩu Lào Cai (cao hơn 7 tháng đầu năm 795 đầu xe, mặc dù tình hình dịch bênh vẫn đang ở mức căng thẳng), tăng mức thu phí sử dụng kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu hứa hẹn cuối năm sẽ đạt và vượt kế hoạch đề ra. Điều đó cho thấy tính hiệu quả của chính sách và cách thay đổi phương thức thu phí, phương thức quản lý kinh tế cửa khẩu Lào Cai.

Trong những năm tới đây, trước những thách thức gay gắt đến từ sự thay đổi của việc thương mại hóa toàn cầu và môi trường đầu tư, với sự bùng nổ của cuộc cánh mạng công nghệ lần thứ tư, sự trở lại của chủ nghĩa bảo hộ... và đặc biệt là sự cạnh tranh gay gắt giữa các quốc gia, giữa các cửa khẩu đang đặt ra cho Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai rất nhiều thách thức. Do vậy việc thay đổi về tư qua quản lý cần phải được đẩy mạnh hơn. Trong nhiều nhiệm kỳ, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã xác định phát triển khu kinh tế cửa khẩu là một không gian kinh tế rộng lớn, có tính liên vùng đa chức năng: Khu cửa khẩu quốc tế Lào Cai là khu vực hoạt động thương mại, dịch vụ, du lịch; Khu Phố Mới, Vạn Hoà xây dựng Ga quốc tế đường sắt, Khu công nghiệp Đông Phố Mới, Cảng ICD; Khu Cốc Lếu là Trung tâm Thương mại; Khu Duyên Hải, Đồng Tuyển xây dựng Khu Thương mại Kim Thành, Khu công nghiệp Bắc Duyên Hải; Khu Kim Tân là Trung tâm văn hoá, thể thao; Khu cửa khẩu Mường Khương gắn với quy hoạch huyện lỵ Mường Khương... Đây là tầm nhìn có tính chiến lược, phù hợp với xu thế phát triển của nền kinh tế hiện đại, hội nhập sâu rộng.

Việc đổi mới cơ chế quản lý khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai là tư duy định dạng lại mô hình phát triển kinh tế cửa khẩu thành mô hình khu kinh tế phát triển toàn diện. Trong đó không chỉ đẩy mạnh thông thương, phát triển dịch vụ theo chuỗi logistics mà phải phát triển khu kinh tế cửa khẩu với tầm cỡ một đô thị lớn. Nó phải có đặc điểm mang tính rộng khắp, không bị giới hạn ở các hoạt động sản xuất và xuất khẩu, có tính tích hợp cao với phần còn lại của nền kinh tế Lào Cai nói riêng và cả nước nói chung, đảm bảo sự kết nối hài hòa giữa hoạt động kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường. Có như vậy, phát triển kinh tế cửa khẩu Lào Cai mới đột phá mạnh mẽ, có tính bền vững, tính cạnh tranh cao.